Ο Άντρας.

Αυτες τις φωτογραφίες τις ειχα βγάλει σε κάποια επιθεώρηση στις 3 Mαίου. Δεν ξέρω τι ακριβώς συμβαίνει.

Ειναι τραβηγμένες μέσα σε ένα τροφοδοτη οροφής που ειχα αφήσει πιο δίπλα, για να ανοίξω το μελισσι. Προφανώς η εργάτρια ταίζει τον κηφήνα (δεν το ειχα ξαναδεί παντως). Εχει πιο πολύ ενδιαφέρον όμως, να πιστεψουμε οτι τον φιλαεί. Γιατι υπάρχουν ακόμα άντρες κηφήνες και μαλιστα την πεφτουν ακόμα και στις στείρες εργάτριες. Κι ας υπάρχουν εντομοκτόνα με ιδιότητες θυληκοποιήσης! Η ελπιδα πεθαίνει τελευταια!

Παρόλα αυτα το εν λόγο άρθρο έχει μεγάλο ενδιαφέρον και η φωτο που παραθέτω ειναι χαρακτηριστική για να δει κανεις τις αισθητικές διαφορές εργάτριας και κηφήνα.

Aλυσίδα Eργατριών

Ειναι λίγο μεγάλες οι φωτογραφίες αλλα μου άρεσαν... Στο προηγούμενο post αναφέρθηκα σε μια κυψέλη που ειχε καταντήσει να ειναι ενα πλαίσιο. Σε κατι τετοια σημεια βλεπει κανεις καλυτερα και το μεγαλείο της μέλισσας και την οργάνωση. Ακόμα και σε τετοιες συνθήκες εξαθλίωσης τα ενστικτά της ενότητας παραμένουν. Αν οχι στην αμυνα (βλ. εικονα με σφήκες) τουλάχιστον στην ενότητα. Το σμήνος λειτουργεί παντα σαν υπεροργανισμός. Οι μέλισσες ειναι αχρηστες σα μεμονωμένα άτομα. Οταν τραβηξα το πλαίσιο απο τον τοιχο της κυψέλης με σκοπό να το το δω, οι εργατριες που ηταν πανω στο πλαισιο διαχωρίστηκαν απο αυτες που ηταν στο τοιχο. Το παλεψαν ομως. Εκαναν την κλασική αλυσίδα (οσοι εχουν ανοιξει κυψέλες το εχουν δει πολλες φορές)

Οι μέλισσες κρατιούνται "χερι χερι" και κρατουνται συνδεδεμένες τις ομαδες που διαχώρισε ο μελισσοκόμος με την κινηση του. Συνήθως τετοιες αλυσίδες βλέπει κανεις οταν οι μέλισσες χτίζουν. Τον Απρίλη / Μαη αν ολα πανε καλα, εχω στο μυαλό μου ενα project video-σκόπισης και φωτογράφισης τετοιων θεμάτων.

Σμηνουργία

Υπάρχει μια λάθος αντιμετώπιση του μέσου ανθρώπου προς τη μέλισσα. Νομίζουμε οτι μιλάμε για ενα πλάσμα αυτόνομο, ενα "ζωντανό". Η μέλισσα είναι κάτι σαν "μόριο" η γιγαντιαίο "κύτταρο" αν μου επιτρέπετε αυτος ο χαρακτηρισμός. Το μελισσι ειναι ο οργανισμός ή καλύτερα ο υπεροργανισμός. Κανένα μέλος του σε καμία αριθμητική ποσότητα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς την συντρόφια των υπολοίπων και μάλιστα σε αρκετα συγκεκριμένες αναλογίες. Αν είχα εκατομμύρια εργάτριες χωρίς βασίλισσα, το μελίσσι δεν θα γεννούσε και θα πέθαινε. Αν ειχα χιλιάδες βασίλισσες και κηφήνες να τις γονιμοποιούν, αλλα δεν ειχα εργάτριες να τις ταΐσουν, παλι θα αφανιζόντουσαν, ενω αν είχα μόνο κηφήνες δεν το συζητάω καν. Στον υπεροργανισμο που λέγεται μελίσσι, για να επιβιώσουν τα μέλη-μέρη του αλλα και αυτός, ιδανικά πρέπει να υπάρχουν μια βασίλισσα, μερικές εκατοντάδες κηφήνες και μερικές χιλιάδες εργατριες. Ενα άθροισμα της τάξεως των 15 χιλιάδων ατόμων θα μας κανει ενα φυσιολογικό, καλό μελισσακι.

Το μελισσακι αυτο θα καταλαμβάνει ενα άλφα χώρο στη φωλιά του και καθώς θα αναπτύσσεται θα χρειαστεί περισσότερο και περισσότερο και μοιραία θα "στριμωχτεί". Τοτε, για ελάχιστο χρόνο η αναλογία πληθυσμού θα αλλάξει. Το μελισσι θα φτιαξει και μια δεύτερη βασίλισσα. Για την ακρίβεια οι εργάτριες θα στήσουν κελιά ικανά να φιλοξενήσουν βασίλισσες και θα εξαναγκάσουν την παλια βασίλισσα με τεχνάσματα να γεννήσει σε αυτά.

Bασιλικό κελί σμηνουργιας. Η προνυμφη μέσα του θα γίνει βασίλισσα.

Ετσι για καποιο χρονο θα συμβιώσει η παλιά βασίλισσα με τις νεαρες κόρες της. Μολις καλυφτεί και το τελευταίο βασιλικό κελί, η παλιά βασίλισσα θα φύγει. Θα αφήσει πίσω τις "αγέννητες" ανώριμες κόρες της και τον μισό περίπου πληθυσμό του μελισσιού.

Θα πάρει μαζι της εργάτριες σε ηλικία αυξημένης κηρογονου ικανότητας, με τις κοιλίες τους γεμάτες με μελι. Θα απομακρυνθουν μερικά μέτρα απο την παλιά φωλιά και θα "πιαστούν" πανω σε ότι βρουν πρόχειρο. Ενα κλαδί, ένα τοίχο... Πάνω σε αυτο θα κάνουν μια σφαίρα, το σμαρι και θα περιμένουν υπομονετικά τις ερευνήτριες που εχουν φυγει προς ανεύρεση ιδανικού χώρου για τη νεα φωλιά.

Αφεσμός που εφυγε απο την κυψέλη και "πιάστηκε" σε κληματαρια.

Αν δεν βρεθεί κατι καλό σε περίπου μια μερα, θα ξεκινήσουν παλι όλες μαζι για να πιαστούν (στρατοπεδεύσουν) λίγο πιο κατω κοκ. Αν οι ανιχνευτές τους βρουν κατι καλο ολες μαζί θα πετάξουν προς την επιλεγμένη τοποθεσία Οι κηρογόνες εργάτριες θα αρχίσουν αμέσως το χτίσιμο των νεων κερηθρων. Μολις τελειώσουν θα αποθηκευσουν σε αυτες το μέλι που ειχαν μεταφέρει μαζί τους.

Στο μεταξύ πίσω στην παλια φωλια η πρώτη νεα βασίλισσα θα ανοιξει το κελι της και θα βγει στον κοσμο σαν ενα ολοκληρωμένο εντομο. Πρωτη της δουλεια θα ειναι να καταστρέψει τα κελια των αδελφών της ώστε να μεινει η μοναδική στη φωλια.

Το μελίσσι εχει πολλαπλασιαστεί!

Αυτη ειναι η φυσιολογική πορεια που ακολουθείται Ετσι διαιωνίζεται το μελισσι. Διασπάται οταν εχει την ευκαιρία σε δυο (καμια φορα και σε περισσοτερα μερη). Αυτο ονομαζεται σμηνουργία. Συνήθως λαμβάνει χώρα την άνοιξη και μάλιστα τον Απρίλιο. Οσο φυσιολογικό και επιτακτικό μοιάζει για το μελισσι, τοσο ειναι κακος μπελας ειναι για τον μελισσοκόμο. Το σμήνος που φευγει απο το μελισσι ονομαζεται αφεσμος ή πιο λαϊκά πουλί. Τα μελίσσια που πουλευουν, οι αφεσμοί, θα ειναι και το θεμα του επομενου post.

Καλό μήνα!

Διπλά αυγά

Tην Κυριακή 25 Φεβρουαρίου έκανα μια επιθεώρηση στα μελίσσια μου (αναφέρθηκα σε αυτη σε δυο προηγούμενα πόστ 1 και 2) Μίλησα για τα υπερβολικά ακμάζοντα μελίσσια που εκμεταλλευόμενα τον ασυνήθιστα καλό καιρό έχτιζαν και στα καπάκια
Ενα ομως ηταν διαφορετικό. Θυμίζει τον πλανήτη που επισκέφτηκε στο Αlien (1979) το Νοστρομος. Ούτως η άλλως νομίζω οτι η σύλληψη του HR Gigger για το Alien βασίζεται στα έντομα.

Οπως λοιπον το ατυχο πλήρωμα του Νοστρομος, έτσι κι εγω ανοίγοντας μια κυψέλη που περίμενα να σφίζει απο ζωη, αντίκρισα την τρομακτική καταστροφή. Θάνατος. Ενα νωχελικό μελίσσι με ελάχιστο πληθυσμό. Κερήθρες σκούρες, με ελάχιστο μελι. Καμία συντήρηση. Πουθενά νεα χτισίματα, δείγμα υγείας και ευημερίας. Αταξία. Τα καλύμματα των κελιων που άνοιξαν για να βγουν οι νέες γέννες ριγμένα στο πάτωμα... Κανεις δεν ενδιαφέρετε να τα καθαρίσει. Κανεις δεν ενδιαφέρετε να κεντρίσει εμενα, τον εισβολέα που σκαλίζει την παρακμάζουσα φωλιά. Νωχελικοί κηφήνες τριγυρίζουν παντου (δεν θα έπρεπε να εχει τόσους αυτη την εποχή) Χούφτες ολόκληρες στην κυριολεξία!

Κάπου καπου, συναντας τις απεγνωσμένες, ατελείς προσπάθειες να φτιάξουν οι εργάτριες Βασιλικά κελιά, χώρους εκτροφής νεων βασιλισσών.

Το μελίσσι ειναι αβασίλευτο. Φωναζει. Δεν υπάρχει μανα, δεν υπάρχει διάθεση για ζωή ή υπαρχει αλλα ειναι σε λανθανουσα μορφη*

Ενας "πολιτισμος" που διαλύεται για αγνωστους(?) λογους.
Όμως καθόλου τακτικά, διάσπαρτα, βλεπεις κλειστο γόνο.

Μονο κηφηνογόνο. Και αν προσέξει πιο καλα βλεπεις αυγα. Αυγα μιας και δυο ημερών... χωρις βασίλισσα? Γινεται να πέθανε η βασίλισσα μόλις μια δυο μερες πριν και να γνωρισε το μελισσι τετοια παρακμή και ερήμωση? Οχι. Και τα αυγα?

Εδώ ειναι η απόλυτη παρακμή

Το μελίσσι ηταν ορφανο πολύ καιρο. Τοσον καιρό που εχει σιγουρα προσπαθήσει να κανει μια νεα βασίλισσα, απέτυχε (για αγνωστο λόγο.. οπως αγνωστο ειναι και πως πεθανε η πρωτη βασίλισσα) και χανοντας την ισορροπία του, εχει αποσυντονιστει πλήρως.

*Τοσο που σε μια απεγνωσμένη τελευταία προσπάθεια οι στείρες εργάτριες αρχίζουν να γεννουν πληρως αντιτιθεμενες στους κανονες του μελισσιου! Ξαφνικά το μελίσσι γεμίζει αχρηστες μανες. Οι εργάτριες σε αυτη την ακραια συμπεριφορα, εχοντας ατελη γεννητικά όργανα και μη εχοντας την τυχη και δυνατότητα να γονιμοποιηθούν απο καποιον κηφήνα γεννούν μονο αγονιμοποιητα αυγα.

Αυτα που ανοιγουν κανονικα, σε μια θαυματουργή παρθενογένεση, παράγουν κηφηνες. Μονο κηφηνες. Και αυτοι με τη σειρα τους δεν εχουν τελειο θυληκο (βασίλισσα) να γονιμοποιήσουν Δεν βρίσκουν εδαφος να κανουν την κυριότερη εργασια που τους εχει ανατεθεί: Να γονιμοποιήσουν. Μοιραία μονο καταναλίσκουν τροφή σε ενα καταδικασμένο μελίσσι.

Δεν θα μεγαλώσουν όμως όλα. Οι τερατώδεις μανες κανουν λαθη. Αυτος ειναι κι ο χαρακτηριστικότερος τρόπος να καταλαβεις την υπαρξη τους. Το συνηθέστερο ειναι να γεννουν περισσότερα

απο ενα αυγο σε καθε κελι με αποτελεσμα να μην ειναι δυνατον να μεγαλώσουν οι προνύμφες. Επισης επιλέγουν να γεννουν στα κελια που ειναι χτισμενα στα ακρα του πλαισιου και ειναι πιο ρηχα. Οταν γεννουν στα κεντρικα κελια οι μικρες κοιλιες τους, σε αντιθεση με της κανονικης μανας - βασίλισσας, δεν φτανουν στον πυθμένα κι ετσι τα αυγα αιωρούνται στα τοιχώματα.

Το μελίσσι αυτο δεν εχει μαλλον, κανενα μελλον. Εχω ηδη αμελήσει (και μου τα χαλασε κι ο καιρος τώρα) να κανω τις σχετικες διαδικασίες. Ξεχώρισα τα 5 πλαίσια που δεν ειχανπροβλημα και θα τα χρησιμοποιήσω σε αλλα μελίσσια Τα 5 πλαίσια που έμειναν θα τα καταστρέψω Εχουν πανω τους άτακτο και απεριποίητο κηφηνογόνο με νεκρες ή θνησιγενείς προνύμφες που συντομα θα ειναι εστια μόλυνσης Θα τις απομακρύνω λίγο απο το μελισσοκομείο και θα τις τιναξω ωστε να φυγουν απο πανω οι εργάτριες. Μετα λιώσιμο για να παρω το κερι. Οι εργατριες που θα φυγουν θα περιπλανηθούν λίγο και μετααλλες κυψελες αφου δεν θα βρίσκουν φωλια η θα πεθανουν.Οσες ειναι σε θεση να παραγουν εργο θα γινουν αποδεκτες απο τις αλλες κυψελες. Οσες δεν φαινονται ακμαίες δεν θα περάσουν.

Ενα και το αυτο και σε μελισσι του Σπύρου, συμπτωματικα, σε επιθεώρηση της ιδιας ακριβως μέρας

To μελίσσι

1 βασίλισσα, [ενα ολοκήρωμένο θηλυκό έντομο] μερικές εκατοντάδες κηφήνες [αρσενικές μέλισσες] και μερικες χιλιάδες εργάτριες [ατελή θηλυκά έντομα που δεν ειναι σε θέση να γεννήσουν γονιμοποιημένα αυγα], αποτελούν τον πληθυσμό ενος μελισσιου.

Η μέλισσα όπως την ξέρουμε στην Ελλαδα ειναι το κοινωνικό έντομο apis mellifera και η πιο διαδεδομένη απο τα χιλιαδες ειδη μελισσών που υπάρχουν στον πλανήτη. Κοινωνικό έντομο σημαινει οτι ζει σε οργανωμένες κοινωνίες με συγκεκριμένους ρόλους και πεδίο δράσης για το κάθε άτομο. Ενα λογικο άθροισμα των προηγουμενων θα μπρορουσε να ειναι 15.000 εντομα [μια μεση κυψέλη τον μηνα Απρίλιο] αλλα να φτάνει και τα 40-50.000 εντομα. Χοντρικα η βασίλισσα ειναι αυτη που γενναει, οι κηφηνες που τη γονιμοποιουν και οι εργάτριες που συντηρουν τρεφουν και προστατευουν το σύνολο.

Πιο ειδικά οι εργατριες έχουν χτίσει σε κάποιον προστετεύομενο χώρο [σπηλια, κουφάλα δέντρου, κυψέλη κλπ] ένα σύμπλεγμα απο κερύθρες που αποτελουνται απο χιλιαδες εξαγωνα κελια ισων διαστασεων [κατα βάση], παράλληλα τοποθετημενων. Σε κάποια απο αυτά αποθηκευουν τροφή, μελι και γύρη και σε αλλα γενναει απο ένα αυγό η βασίλισσα που όπως ειπα ειναι η μοναδική ολοκληρωμένη θηλυκη.


_______________________
Αυγά σε ανοιχτα κελια, μάλλον κηφηνοκελια, φωτογραφημένα απο την Ελισάβετ Πεντζίκη.
_______________________

Το αυγό σε 3 μέρες ανοίγει και γεννίεται ένα μικρό σκουλικάκι, η προνύμφη. Αυτή ανάλογα με το τί θα γίνει [κηφήνας? εργάτρια? βασίλισσα?] μένει στο ανοιχτό κελι απο πεντέμιση εώς εξίμιση μέρες και ενώ μεγαλώνει ταίζεται απο τις εργάτριες.


_______________________
Ανοιχτός γόνος - στην ακρη κερύθρας.
_______________________

Μετά το κελι στο οποίο μεγαλωνει κλεινεται απο τις εργάτριες και αρχίζει η μεταμόρφωση σε κανόνικό έντομο. Ανάλογα πάλι με το τί θα γίνει μετά απο 16 ως 24 μέρες απο την γέννηση του αυγού, το κελι ανοιγει και βγαίνει απο μέσα ενα έντομο.

Ξεκίνησα απο το αυγό γιατι μου μοιαζει ο πιο σωστός τροπος για να πεις την ιστορία, αλλα εδω έρχεται το κλασικό ηλίθιο ερώτημα σχετικα με το αν η κοτα έκανε το αυγο κλπ, οπότε ας πάμε πάλι στην αρχή και ας δούμε ποιος έκανε τελος πάντων το αυγό. Έστω λοιπον οτι απο το αυγό που περιγράφαμε πριν βγήκε μια βασίλισσα. Αυτο έχει γίνει με λίγο πολύπλοκο τρόπο αλλα δε μας ενδιαφέρει τώρα. Αλλωστε σκόπος του post ειναι να βάλει στο κλιμα με απλό τρόπο όσους δεν ξέρουν. Εστω λοιπόν οτι γεννήθηκε μια βασίλισσα και οτι στο μελίσσι για έναν μυστήριο λόγο δεν υπάρχει άλλη βασίλισσα. Αυτή που έκανε το αυγό χάθηκε-εφυγε [δε μας νοιαζει]... η νέα βασίλισσα λοιπόν αποκτα αμέσως συνοδεία. Εργάτριες την προσέχουν την φροντίζουν και την ταίζουν. Ειναι μεγαλύτερη απο ολες τις άλλες μέλισσες γιατι τα γεννητικα και αναπαραγωγικά της όργανα ειναι πλήρη και η κοιλία της μακρύτερη για να τα χωράει.

Τις πρώτες 20 μέρες της ζωής της θα βγεί απο τη φωλία για μια και μοναδική πτήση. Στην πτηση αυτη θα την ακολουθήσουν οι κηφήνες και οι πιο "αξιοι" θα την γονιμοποιήσουν στον αέρα. Με τη σπερματοθηκη της γεμάτη απο το σπέρμα των κηφηνών, θα επιστεψει στη φωλια απο την οποία δεν θα ξαναβγει... Με εργοστασιακό ρυθμό θα βυθίζει την μακριά κοιλια της στα αδεια κέρινα κελια και θα γεννα στον πυθμένα τους αυγά-ωάρια. Εργοστασιακό ρυθμο γιατί ειναι ικανη να γεννήσει και 2 φορες το βάρος της σε αυγά την ημέρα... Ειναι ικανή να κανει και 2,000 αυγά ημερισίως! Καθώς η κοιλια θα πιέζεται απο τα τοιχώματα του κελιου για να μπορέσει να φτάσει στον πυθμένα η συμπιεζόμενη σπερματοθήκη τις θα φερνει σε επαφή τα ωάρια με τα σπερματοζωάρια και θα τα γονιμοποιεί. Τα γονιμοποιημενα αυγά θα μας δώσουν θηλυκα άτομα εργάτριες ή βασίλισσες.


Κάποια κελια όμως ειναι πιο μεγαλα.. πρωορίζονται να βγάλουν κηφήνες, αρσενικους. Σαφώς πιο ευρωστα άτομα με μεγάλα κεφάλια και κοιλιες. Εκει η κοιλια δεν συμπιέζετε... το ωάριο πεφτει "στεγνο" χωρίς τη συνδρομή του σπερματοζωαρίου.. αγονιμοποίητο... Κι όμως!!! ανοιγει και βγάζει ενα κανονικότατο έντομο τον κηφήνα που θέλει μεγάλο κελι για να εκολαυθεί!!! Παρθενογέννεση! Ενα αγονιμοποιητο αυγο έγβαλε ζωή.

Κι αν αυτό ειναι θαυμαστό τοτε αυτό τι ειναι? Στα γονιμοποιημνενα αυγά, τι διαφορόποιεί την εργάτρια απο τη βασίλισσα?

Η προνύμφη της εργάτριας ταίζεται με βασιλικο πολτό ένα παράγωγο της εργάτριας τροφού για 2μιση μερες. Μετα η διατροφή περιλαμβάνει γύρη νερό και μέλι μεχρι να κλεισουν το κελι για να ολοκληρωθει το εντομο. Στην περίπτωση που η προνύμφη ταιστει μονο με πολτό, συνέχεια μεχρι να κλεισει το κελι, το έντομο θα ανπτυχθεί περισσοτερο!!! θα εχει πληρη όργανα και θα γίνει βασλισσα!

Εν κατακλειδι: Aπο το αγονιμοποίητο αυγό βγαίνουν κηφήνες και απο τα γονιμοποιημενα θηλυκα. Ανάλογα τη διατροφή του το θηλυκο ειτε ειναι αρτιμελες - βασίλισσα είτε ειναι μια στείρα εργάτρια με ατελή όργανα.

Πιο ενδιαφέρον απ ολα όμως ειναι οτι με λιγη προσοχή θα δει κανείς, οτι για τίποτα απο αυτά δεν αποφάσισε η βασίλισσα, που απλα βαζει την κοιλια της σε κελια και γενναει, αλλα οι παλιοτερες εργάτριες, που επηρεάζουν το αποτέλεσμα της γέννας, ειτε αλλαζοντας τη διάμετρο των κελιών ανάλογα με τις αναγκες του σμήνους, [σε μια περίοδο που προσβλέπουν σε αναπαραγωγή χτίζουν κηφηνοκελια] ειτε αλλαζοντας την διατροφή της προνύμφης [όταν υπαρξει πχ αναγκη αντικαταστασεως της βασίλισσας ταίζουν κάποιες προνύμφες μονο με πολτο και παράγουν νέες βασίλισσες]. Μιλάμε για μια ιδιότυπη δημοκρατία που αξίζει δίκου της post.


_______________________
Κλειστός γόνος - στην ακρη της κερύθρας τα μεγάλα- φουσκωμένα κελια ειναι για κηφήνες, ενω τα πιο πάνω για τι πιο μικρόσωμες εργάτριες.
_______________________

Το σύνολο των προηγουμενων εξάποδων κεντροφόρων και μη συντρόφων μας [ολοι τρωμε μελια ;)] ειναι το μελισσοσμηνος, περιγεγραμμενο συνοπτικα και ερασιτεχνικά. Οσοι δεν το γνωρίζατε ίσως βρίσκετε πιο ενδιαφέρουσες τις μέλισσες τώρα. Οσοι το γνωρίζατε ίσως θα θελετε να συμπλήρώσετε στοιχεία.